Ψυχανάλυση είναι η ψυχολογία του ψυχικού ασυνειδήτου. Οι απεικονίσεις της τέχνης, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα μιας ψυχαναλυτικής έρευνας. Μέσα από αυτή την έρευνα, συναντούμε τη σχέση της ψυχανάλυσης με τη λογοτεχνία.
Ο Αριστοτέλης, εκτιμούσε πως η δημιουργικότητα, είναι μία τάση να είναι κανείς διαφορετικός, μια ανάγκη να γίνει κανείς άλλος ή να γίνει αυτό, που είναι οι άλλοι. Χρειάζεται να είναι κάποιος αρκετά προικισμένος, ώστε να έχει την ικανότητα να μεταπλάθεται.
Ο Φρόιντ, υποστήριζε πως η ικανότητα της συγγραφής είναι μυστηριώδης και αγνώστου προελεύσεως. Ο συγγραφέας δημιουργεί κάτι πραγματικό, το οποίο μοιράζεται με άλλους ανθρώπους. Στην ουσία, μοιράζεται τμήμα των φαντασιώσεων του.
Για την ψυχαναλύτρια Melanie Klein, η συγγραφή θεωρείται μια λειτουργία επανορθωτική. Ο δημιουργός αναδομεί μέσα από τις τεχνικές της γραφής, διαχωρίζοντας το καλό από το κακό κομμάτι, δια μέσου της ψυχοσύνθεσης των ηρώων μιας ιστορίας.
Η λογοτεχνία, είναι φτιαγμένη από τη φαντασία του λογοτέχνη και είναι στη μέση της ονειροπόλησης και της νεύρωσής του. Η ανάγνωση αφορά τη δεκτικότητα του έργου. Μέσα από την ανάλυση ενός έργου, ο αναγνώστης, καλείται να σκεφτεί, ως προς τον δημιουργό, τα βαθύτερα κίνητρα ή τις σκέψεις του. Συνήθως, οι ιστορίες έχουν μια μεταφορική δομή. Στο μυθιστόρημα παραδείγματος χάριν, ο συγγραφέας λέει αυτό που θέλει, σε μια άλλη διάσταση. Οι λέξεις έχουν καθαρά συμβολική διάσταση. Μεταξύ του ονείρου και του μυθιστορήματος, υπάρχει μια απόσταση. Το όνειρο δεν στοχεύει στην αισθητική, ενώ το μυθιστόρημα, είναι πολύ σωστά δουλεμένο ώστε να γίνει προσβάσιμο για τον ανάγνωση. Στο όνειρο, διακρίνουμε μια αναπαράσταση από επιθυμίες και καταστάσεις μ’ έναν τρόπο καμουφλαρισμένο ενώ στο μυθιστόρημα, νιώθουμε την ευχαρίστηση, βιώνοντας την μέσα από τα πρόσωπα ή τα γεγονότα τα οποία διαδραματίζονται στην ιστορία.
Ο δημιουργός, συγκεντρώνει με τον τρόπο του, την προσοχή του στο ασυνείδητο της ψυχής, απωθώντας τη συνειδητή ή την ασυνείδητη λογοκρισία. Οι συγγραφείς το κατέχουν περισσότερο από τους ψυχαναλυτές. Πετυχαίνουν με την αυτοανάλυση να ενσωματώνουν το έργο τους με την αυτογνωσία.
Γιατί διαβάζουμε λογοτεχνία; Τι είναι αυτό το οποίο μας ευχαριστεί;
Σε ένα μυθιστόρημα, διακρίνουμε τα μικρά ΕΓΩ, τα οποία αναπαρίστανται από τους ήρωες του βιβλίου. Μοιάζει με ταύτιση των ηρώων που παράγει τα ακόλουθα:
- Την κάθαρση με την αριστοτελική έννοια
- Την αύξηση της ψυχικής έντασης με την οποία το Εγώ του αναγνώστη, επιθυμεί και μπορεί ταυτόχρονα να εκφορτίζει μέσω της ανάγνωσης
Η ικανοποίηση κατά την ανάγνωση προκαλεί:
- Μιαν ηρωική επανάσταση
- Μια ταύτιση με τον πολυπαθή ήρωα του
- Την ασφάλεια, ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει οποιαδήποτε απειλή.
Ολοκληρώνοντας, θα λέγαμε ότι ο κάθε άνθρωπος, απολαμβάνει την ανάγνωση ενός βιβλίου, θέτοντας τους δικούς του όρους. Είναι μία εξ’ αντανακλάσεως ψυχοθεραπεία. Όσο ταυτίζεται ο αναγνώστης, όσο συμπάσχει, όσο ευχαριστιέται την υπόθεση και τη δράση των ηρώων του, δίνει την ικανοποίηση στον εκάστοτε δημιουργό, να νιώθει δικαιωμένος επειδή έχει πετύχει τον σκοπό του.
