Ο Νίκος Καζαντζάκης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς και στοχαστές του 20ού αιώνα. Το έργο του είναι βαθύ, φιλοσοφικό, συχνά προκλητικό — και πάντα διαχρονικό. Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν μέσα από τον Αλέξη Ζορμπά, για την Ασκητική και τον Καπετάν Μιχάλη. Όμως, υπάρχουν και λιγότερο προβεβλημένα έργα του που αποκαλύπτουν άλλες πτυχές του χαρακτήρα και της κοσμοθεωρίας του. Παρακάτω θα βρεις τρία τέτοια βιβλία, που ίσως δεν γνώρισες ούτε είδες σε κάποιο ράφι, όμως αξίζει να τα διαβάσεις.
1. Αδερφοφάδες (1954)
Ένα από τα πιο πολιτικά φορτισμένα έργα του Καζαντζάκη, οι Αδερφοφάδες εξερευνούν τις πληγές του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα. Η πλοκή εκτυλίσσεται σ’ ένα ορεινό χωριό της Δυτικής Μακεδονίας, όπου Έλληνες πολεμούν Έλληνες. Πέρα από τον πολιτικό του χαρακτήρα, το έργο καταδύεται στα βαθύτερα ηθικά διλήμματα, το μίσος, την πίστη και τη συνείδηση. Με γλώσσα λιτή και στοχαστική, ο Καζαντζάκης παρουσιάζει το ανθρώπινο πρόσωπο της τραγωδίας, καλώντας τον αναγνώστη να σκεφτεί πέρα από παρατάξεις και στρατόπεδα.
Απόσπασμα:
“Μα η φωνή δε σταυρώνεται· σκοτώνεις το κορµί, κόβεις σε δυο το λαρύγγι, µα η φωνή αποµένει· κι απόψε ανέβηκε πάλι στα στήθια του καπετάν ∆ράκου και τα ξέσκιζε.
Ν’ αλλάξουµε, λέει, τον κόσµο, να φέρουµε, λέει, λευτεριά και δικαιοσύνη!
Μα πως, µωρέ, θ’ αλλάξεις τον κόσµο, αν δεν αλλάξεις τον άνθρωπο;
Την καρδιά του ανθρώπου; Κι αλλάξαµε εµείς, οι καινούριοι τάχατε άνθρωποι, γενήκαµε καλύτεροι;
Τον κακό µας τον καιρό! Οι µικροι, οι ταπεινοι σύντροφοι, ναι, µα οι κεφαλές, ανάθεµα τις!
Να ο Λουκάς, το πρωτοπαλίκαρο µου· ζήλια, κάκητα, σπιουνιές, να µου φάει το µάτι!
Από την κεφαλή βρωµάει το ψάρι, βρωµούµε!”
2. Σπασμένες Ψυχές (γραμμένο το 1908 – εκδόθηκε μεταγενέστερα)
Ένα νεανικό, σχεδόν άγνωστο έργο του Καζαντζάκη, που φέρει το έντονο αποτύπωμα των υπαρξιακών του αναζητήσεων. Το έργο περιστρέφεται γύρω από τον έρωτα, τον θάνατο, την τέχνη και την ψυχική αγωνία των χαρακτήρων. Είναι ένα ψυχογράφημα με έντονες επιρροές από τη φιλοσοφία του Νίτσε και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Αν και απέχει ύφος από τα πιο ώριμα έργα του, προσφέρει μια μοναδική ματιά στον ψυχισμό του νεαρού Καζαντζάκη και τη βαθιά του ανάγκη για απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ύπαρξης.
Απόσπασμα:
“Κι όταν βγήκανε όξω στο θόρυβο και στο βουητό του δρόμου, η καρδιά τους πιάστηκε. Πόσο μόνοι ήτανε μέσα σε τόσο κόσμο!
Κανένας δεν τους γνώριζε. Κι αν τώρα πέφτανε πεθαμένοι χάμω, κανένας δε θα σταματούσε για να τους λυπηθεί.
Όλοι περνούσανε από μπροστά τους και κανένας δεν τους κοίταζε, κι αν τύχαινε να τους σπρώξει κανείς, τονε βλέπανε ευτύς να σταματά, να βγάζει ψυχρότατα κι ευγενέστατα το καπέλο του, να τους ζητά συγγνώμη και να φεύγει βιαστικός χωρίς να περιμένει απάντηση. (—Πού πάνε; Γιατί τρέχουν έτσι; Γιατί τρέχουν έτσι και γιατί μας σπρώχνουν).”
3. Ο Βραχόκηπος (1936)
Ένα ακόμη έργο που δε συναντά κανείς συχνά στα ράφια των βιβλιοπωλείων, αλλά έχει μεγάλη αξία για τον μελετητή του καζαντζακικού σύμπαντος. Ο Βραχόκηπος είναι ένα μυθιστόρημα υπαρξιακού χαρακτήρα, που συνδυάζει φιλοσοφική σκέψη, πολιτική και θρησκεία. Πραγματεύεται τη σχέση Ανατολής και Δύσης, καθώς και το προσωπικό ταξίδι αναζήτησης του νοήματος της ζωής. Με πλούσιο στοχαστικό υπόβαθρο, πρόκειται για ένα έργο πιο εσωτερικό, σχεδόν μυστικιστικό, που αντανακλά τις ανησυχίες του συγγραφέα για τον σύγχρονο κόσμο.
Απόσπασμα:
“Συλλογίζουμαι αυτή την κηπουρική, μήπως είναι καλή για τους μέσα μας κήπους… Αγάπη, σταθερότητα, υπομονή· να κάμεις την καρδιά σου έναν κήπο· να του δώσεις το μοναδικό νόημα που μπορεί να μεταρσιώνει την ψυχή. Να τη μεταρσιώνει και να την πηγαίνει άτρομα στο θάνατο…”
