Το στρες έχει αναγνωριστεί ως σημαντικός παράγοντας της κακής υγείας και ιδιαίτερα της ψυχολογικής του εργαζομένου. Το στρες είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού όταν αυτός έρχεται αντιμέτωπος με κάτι νέο ή και απαιτητικό. Συχνά συναισθηματικά συμπτώματα του στρες είναι η κακή διάθεση, η ευερεθιστότητα, ο θυμός, η επιθυμία απομόνωσης, καθώς και άλλα προβλήματα ψυχικής ή συναισθηματικής υγείας. Αυτό το άρθρο θα συζητηθούν οι παράγοντες που προκαλούν στρες στον χώρο εργασίας και πώς μπορούν να μειωθούν.
Οι παράγοντες στην εργασία που μπορούν να δημιουργήσουν στρες και άλλα προβλήματα υγείας μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: η ανεπαρκής υποστήριξη από τους διευθυντές ή συναδέλφους, οι κακές σχέσεις και απαράδεκτες συμπεριφορές (λεκτική ή σωματική βία, απειλή), η μη κατανόηση ρόλων και ευθυνών, οι υπερβολικές απαιτήσεις/καθήκοντα από τον εργαζόμενο και η έλλειψη προσωπικού ελέγχου (ανεπαρκής άποψη για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η εργασία).
Το Μοντέλο Απαιτήσεων-Ελέγχου της εργασίας (Job Demand Control/ JDC Model) από τον Robert Karasek, είναι από τα πιο επικρατέστερα μοντέλα εργασιακού στρες στην ψυχολογία της επαγγελματικής υγείας, και συσχετίζει το στρες τους δύο τελευταίους αναφερόμενους παράγοντες που προκαλούν στρες, τις υπερβολικές απαιτήσεις και την έλλειψη προσωπικού ελέγχου.
Το Μοντέλο Απαιτήσεων- Ελέγχου JDC αναφέρει ότι ένα εργασιακό περιβάλλον μπορεί να περιγραφεί μέσω συνδυασμού δύο διαστάσεων: αυτές είναι οι απαιτήσεις της εργασιακής κατάστασης και ο βαθμός έλεγχου που έχουν οι εργαζόμενοι προκειμένου να ανταποκριθούν σε αυτές τις απαιτήσεις. Ο βαθμός ελέγχου μετράται με το εύρος των αποφάσεων των εργαζομένων και τη διάκριση των δεξιοτήτων τους.
Οι απαιτήσεις της εργασίας και ο βαθμός ελέγχου χωρίζουν την εργασία σε 4 τύπους:
- Δουλειές με υψηλές απαιτήσεις και χαμηλό έλεγχο, όπου εμφανίσουν υψηλό επίπεδα στρες γιατί οι εργαζόμενοι δεν έχουν αρκετό έλεγχο ώστε να ανταποκριθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις απαιτήσεις της δουλείας. Έχουν ελάχιστες ευκαιρίες για μάθηση και προσωπική ανάπτυξη.
- Δουλειές που έχουν υψηλές απαιτήσεις και υψηλό επίπεδο έλεγχου, όπου οι εργαζόμενοι θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις απαιτήσεις, γεγονός που θα τους προστατέψει από το άγχος. Έχουν ευκαιρίες μάθησης και νιώθουν ικανοποίηση.
- Δουλειές με χαμηλές απαιτήσεις και χαμηλό έλεγχο, όπου έχουν χαμηλά επίπεδα άγχους. Αυτές οι δουλειές προσφέρουν ελάχιστες ευκαιρίες για μάθηση και προσωπική ανάπτυξη.
- Οι δουλειές με χαμηλές απαιτήσεις και με υψηλό έλεγχο, όπου εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα άγχους καθώς οι απαιτήσεις της δουλειάς είναι χαμηλές οι εργαζόμενοι μπορούν να εξερευνήσουν διαφόρους τρόπους αντιμετώπισης απαιτήσεων της δουλειάς πράγμα που τους δίνει την δυνατότητα να μάθουν.
Το τμήμα Διαχείρισης Ανθρωπίνου Προσωπικού κάθε οργάνωσης θα έπρεπε να παρέχει Προγράμματα Διαχείρισης του Στρες, όπου θα εμπεριέχει τα ακόλουθα:
- Συνειδητοποίηση του στρες και εκπαίδευση των εργαζομένων
- Τεχνικές χαλαρώσεις
- Γνωστικές στρατηγικές αντιμετώπισης π.χ. λογικοθυμική συμπεριφοριστική θεραπεία (rational- emotive behaviour therapy)
- Αυτοπαρατήρηση
- Διαλογισμό
- Σωματική Άσκηση
- Συμβουλές για τον τρόπο ζωής και την προώθηση υγιών συμπεριφορών
- Εκπαίδευση και ανάπτυξη διαπροσωπικών δεξιοτήτων, όπως η διαχείριση του χρόνου και η μείωση της αυταρχικότητας
